Mitra na monetach książąt piastowskich
Załamanie się zasady senioratu i postępujący podział Polski zaowocowało wykształceniem się nowego wizerunku władzy książęcej. Mitra, gdyż to o niej mowa, wywodzi się z wcześniej używanego kołpaka książęcego. Pojawienie się mitry książęcej możemy hipotetycznie datować na okres panowania Bolesława Krzywoustego. Z całą pewnością możemy stwierdzić występowanie mitry na podstawie obserwacji monet synów Bolesława Krzywoustego. Stan zachowanego materiału numizmatycznego, złe sporządzenie stempla i jego obicie nie ułatwiają rozpoznania rodzaju zamieszonego insygnium. Brak legendy dodatkowo utrudnia rozeznanie insygniów, pozostaje więc pytanie czy jest to diadem książęcy czy mitra. Czasami jednak stempel monety pomimo braku legendy jednoznacznie wskazuje na użycie wizerunku mitry391.
Mitry identyfikujemy na denarach bitych przez synów Bolesława Krzywoustego, którzy nawiasem mówiąc wybijali też na monetach wizerunki koron. Pierwszym władcą, który umieścił na swoim denarze wizerunek korony jest Bolesław Kędzierzawy. Denar określany jako typ IV posiada na awersie trzy postacie identyfikowane z Bolesławem Kędzierzawym, Mieszkiem Starym i Henrykiem Sandomierskim. Postać w środku identyfikowana z seniorem ma na głowie przedmiot przypominający mitrę. Wyniesienie seniora ponad braci dowodzi faktu ważniejszej roli mitry nad diademami noszonymi przez flankujące go osoby392.
il. 112. Denar Bolesława Kędzierzawego typ IV
W ślady brata poszedł także Mieszko Stary zamiennie używając wizerunku korony i mitry na monetach393. Książe prowadzący aktywna politykę wewnętrzną i zewnętrzną na jednym ze swych licznych brakteatów nakazał umieścić swój wizerunek w otoczeniu synów książe ma na głowie mitrę. Władca ten ponadto na kilku monetach nakazał umieścić swoje oblicze wraz z przysługującymi mu atrybutami władzy394.
il. 113. Brakteat łaciński il. 114. Brakteat bez napisowy
Mieszka Starego typ VII Mieszka Starego typ II
il. 115. Brakteat hebrajski il. 116. Brakteat hebrajski
Mieszka Starego typ XVI Mieszka Starego typ XVII
Synowie Mieszka Starego chcąc podkreślić swój prestiż wzorem ojca umieszczali na monetach swoje wizerunki opatrzone mitrą395. Wspomniani władcy to Mieszko Kaliski, Bolesław Kujawski i Odon. Wyraźne przedstawienia mitr na monetach tych władców są doskonale widoczne i nie budzą większych wątpliwości co do wizerunku insygnium396. Mieszko Kaliski umieścił swój wizerunek w bramie miejskiej, władca trzyma w ręce miecz zaś na głowi ma trójdzielna mitrę. Bracia Odon i Bolesław Kujawski umieścili na swych monetach niema identyczny wizerunek przedstawiający ich w bogato zdobionej mitrze książęcej.
il. 117. Brakteat hebrajski Mieszka Kaliskiego typ IV il. 118. Brakteat Odona typ II
il. 119. Brakteat Bolesława Kujawskiego VI
Leszek Biały panujący nad dzielnica krakowską chciał nawiązać do potęgi pierwszych seniorów i nakazał umieścić swój wizerunek w mitrze na monecie. Brakteat przedstawia nam dwóch książąt trzymających wspólnie krzyż mających na głowach mitrę książęcą lub też kołpaki397. Równoczesne umieszczenie dwóch władców może symbolizować współpracę Leszka Białego z jego bratem Konradem Mazowieckim w ramach tzw. „władzy niedzielnej” którą razem sprawowali. .
il. 120. Denar Leszka Białego typ V
Zwyczaj używania mitry pojawił się także na Śląsku, którego władca – Henryk Brodaty nakazał umieścić swój wizerunek z mitra na głowie398. Większość badaczy uważa, że miało to związek ze zjednoczeniowymi planami władcy, któremu marzyła się korona.
il. 121. Brakteat Henryka Brodatego typ II
Pojawienie się w połowie XIII wieku koncepcji zjednoczeniowej zaowocowało pojawieniem się poglądów, że tylko władca większości ziem w tym dzielnicy krakowskiej jest w stanie scalić podzielone państwo. Pierwszym władcą, który podjął próbę zjednoczenia ziem polskich był omawiany wcześniej Henryk Brodaty. W jego ślady poszedł jego potomek Henryk IV Probus. Książe wrocławski zajmując Kraków po śmierci Leszka Czarnego miał duże szanse na zdobycie korony, starania jednak przerwała jego śmierć najprawdopodobniej w wyniku otrucia. Wizerunek władcy w mitrze znamy z jego nagrobka znajdującego się we Wrocławiu399. Posługiwanie się mitrą w późniejszym okresie było wyraźna demonstracją książąt, którzy nie chcieli podporządkować się Piastom na tronie krakowskim400.
il. 122. Nagrobek Henryka Probusa
komentarze
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.