Korona zamknięta na monetach ostatnich Jagiellonów
Rządy Zygmunta Starego były ostatnim etapem przyswajania korony zamkniętej. Wiąże się to ze wspomnianą już przeze mnie reformą monetarną przebiegającą w latach 1526 – 1528 reformującą system menniczy i unifikującą system panujący w Koronie z pruskim462. W myśl reformy autorstwa Justa Decjusza463 wprowadzono nowe typy monet, opatrując je koroną zamkniętą, mowa oczywiście o srebrnych trojakach i szóstakach oraz o złotym dukacie464. W myśl tekstu ordynacji menniczej koronę zamkniętą wybijaną na monetach określano jako diadema, zaś koronę otwartą corona parvula465. Przeciwieństwem tegoż prądu były grosze bite w latach 1526 – 1529 opatrzone koroną otwartą, która po wznowieniu emisji w 1545 zamieniła się już w koronę zamkniętą.
Król doprowadził ponadto do dokończenia dzieła swego brata i udało mu się zhołdować w 1525 roku wielkiego mistrza zakonnego. Wydarzenie to aczkolwiek przebiegające w atmosferze wrogiej Polsce, było świadomą i dobitną manifestacją potęgi i prestiżu władcy Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Zygmunt Stary celowo wystąpił ze wszystkimi atrybutami królewskimi, w stroju koronacyjnym i w koronie zamkniętej wobec wasala do którego pretensje zgłaszali cesarz i papież. Akt Hołdu Pruskiego zadecydował o przyjęciu na stałe do symboliki królewskiej korony zamkniętej jako widomego znaku suwerenności państwa rządzonego przez Jagiellonów466. W tym samym okresie najprawdopodobniej zamknięto także kabłąkami koronę Władysława Łokietka i w ikonografii zaczęto ją nazywać Koroną Chrobrego467.
Pieczęć wielka koronna wzorem wcześniejszych pieczęci królewskich była także nośnikiem określonych poglądów. Znakomicie się wpisywała w ideę używania korony zamkniętej przez władców polskich, umieszczenie jej wizerunku nad herbem Orzeł Biały w wianuszku polskich herbów ziemskich było świadomym zabiegiem propagandowym468. Zgodnie z panującymi ówcześnie poglądami była to renesansowa korona zamknięta.
Zygmunt Stary w kwestiach polityki menniczej poszedł śladami swoich braci starając uporządkować chaos menniczy panujący na ziemiach polskich469. Starając się doprowadzić do ładu monetarnego w latach 1526 – 1528 przeprowadził reformę mającą na celu uporządkowanie chaosu oraz wzmocnienie rodzimego rynku470. Dodatkowo na monetach z okresu jego panowania możemy zaobserwować zmiany zachodzące w symbolach władzy, czyli zastępowanie korony otwartej koroną zamkniętą. Wcześniej występująca na wszystkich monetach korona otwarta za Zygmunta Starego została ograniczona do monety drobnej takiej jak denar, trzeciak i grosz. Nowością zaprowadzoną podczas reformy było opatrywanie monet datami rocznymi emisji oraz po raz pierwszy w polskim mennictwie umieszczono na monecie wizerunek popiersia władcy.
Najdrobniejszą monetą bitą w tamtym okresie była moneta denarowa, na której awersie umieszczono wizerunek korony otwartej, na rewersie orła w koronie. Trzeciak koronny nosi na awersie wyobrażenie ukoronowanego orła. Półgrosze koronne miały na awersie Orła z otwartą koroną na głowie, zaś na rewersie takąż samą. Zygmunt Stary po raz pierwszy od czasów Kazimierza Wielkiego wznowił emisje groszy, na których awersie wybito ukoronowaną koroną otwartą i legendę: SIGISMVND[VS] PRIM[VS] REX POLONIE, zaś na rewersie umieszczono Orła w koronie. Wprowadzono także wielokrotność monety groszowej – trojaki i szóstaki471. Trojaki miały na rewersie popiersie władcy ukoronowanego zamkniętą koroną renesansową, zaś na rewersie renesansowego Orła ukoronowanego koroną otwartą. Szóstaki podobnie jak trojaki miały na awersie popiersie władcy zaś na rewersie pięć tarcz herbowych a nad nimi koronę zamkniętą472.
Reforma wprowadziła także po raz pierwszy do obiegu monetę złotą oraz wprowadzono nowy system obliczeniowo rachunkowy , od którego ten okres wziął nazwę okresu złotowego. Wybito sześć różnych typów dukatów koronnych, które poza różnicami w wyobrażeniu popiersia władcy na awersie(I, II, III, IV, V) niewiele się od siebie różniły, wszystkie te monety ponadto miały na rewersie tarczę pięciopolową z korną zamkniętą nad nią473. Przedstawienie ukoronowanej tarczy z herbami Rzeczpospolitej to niespotykany motyw w polskim mennictwie który na stałe zagości na monetach polskich. Ostatnia moneta dukatowa (VI) ma na rewersie postać stojącego króla z koroną zamkniętą na głowie, zaś na rewersie tarczę czteropolową z herbami ukoronowaną koroną zamkniętą474.
Pojawiła się także krótka emisja monet dwudukatowych mających na awersie popiersie w koronie zamkniętej z wyróżnionym mundusem, a na rewersie tarczę pięciopolową z koroną zamkniętą. Nowością były także monety srebrne bite jako większe wielokrotności groszy. Wśród talarów rozróżniamy dwie emisje talarów medalowych posiadających na awersach i rewersach wizerunek popiersia władcy475.
Na Litwie bito półgrosze litewskie i grosze litewskie mające na przemian na awersie i rewersie Pogoń lub ukoronowanego koroną zamkniętą Orła476.
Produkcja mennicza odbywała się także w Prusach, gdzie na większości rewersów (oprócz trojaków, na których rewersach widnieje legenda) umieszczono wizerunek herbu pruskiego – Orła dzierżącego miecz w ręce i mającego nałożoną na szyję koronę (denar pruski, szeląg pruski, grosze pruskie I i II i szóstaki koronne I, II, III). Awersy oprócz denara i szeląga zdobił wizerunek władcy w koronie zamkniętej. Na drobnych monetach w rodzaju denara i szeląga królowała cyfra królewska pod koroną otwartą477.
Mennictwo za czasów tegoż władcy kwitło także w miastach pruskich478, wizerunki umieszczane na monetach wzorowane są na wyobrażeniach z monet koronnych i wyróżniały się jedynie zastosowanie herbu pruskiego lub poszczególnych miast479. Zauważyć należy ponadto pewną niekonsekwencję w wybijaniu awersów herbem pruskim gdyż ręka zbrojna wyrastająca z Orła raz jest umieszczana z prawej lub lewej strony.
il. 183. Denar koronny Zygmunta Starego il. 184. Trzeciak koronny Zygmunta Starego
il. 185. Półgrosz koronny Zygmunta Starego il. 186. Grosz koronny Zygmunta Starego
il. 187. Trojak koronne Zygmunta Starego il. 188. Szóstak koronny Zygmunta Starego
il. 189. Dukat koronny Zygmunta Starego, typ I il. 190.Dukat koronny Zygmunta Starego, typ II
il. 191. Dukat koronny Zygmunta Starego, typ III il. 192. Dukat koronny Zygmunta Starego, typ IV
il. 193. Dukat koronny Zygmunta Starego, typ V il. 194. Dukat koronny Zygmunta Starego, typ VI
il. 195. Dwu dukat koronny Zygmunta Starego
il. 196. Talar koronny Zygmunta Starego, typ I il. 197. Talar koronny Zygmunta
Starego, typ II
il. 198. Półgrosz litewski Zygmunta Starego il. 199. Grosz koronny Zygmunta Starego
il. 200. Denar pruski il. 201. Szeląg pruski
il. 202. Grosz pruski, typ I il. 203. Grosz pruski, typ II
il. 204. Grosz pruski, typ III
il. 205.Trojak pruski, typ I il. 206.Trojak pruski, typ II
il. 207. Szóstak pruski, typ I il. 208. Szóstak pruski, typ II
il. 209. Szóstak pruski, typ III
il. 210. Denar gdański, typ I il. 211. Denar gdański, typ II
il. 212. Denar gdański, typ III il. 213. Denar gdański, typ IV
il. 214. Szeląg gdański, typ I il. 215. Szeląg gdański, typ II
il. 216. Grosz gdański, typ I il. 217. Grosz gdański, typ II
il. 218. Trojak gdański, typ I il. 219. Trojak gdański, typ II
il. 220. Szóstak gdański, typ I il. 221. Szóstak gdański, typ II
il. 222. Szóstak gdański, typ III
il. 223. Dukat gdański, typ I il. 224. Dukat gdański, typ II
il. 225. Denar elbląski il. 226. Szeląg elbląski
il. 227. Grosz elbląski il. 228. Szóstak elbląski
il. 229. Pieczęć wielka koronna Zygmunta Starego
Rządy ostatniego Jagiellona charakteryzowało ostateczne ugruntowanie używania korony zamkniętej przez władcę. Umieszczenie korony zamkniętej na monetach było sposobem popularyzacji jej wizerunku wewnątrz kraju jak i za granicą. Zygmunt August poszedł w ślady ojca każąc sporządzić pieczęć wielką koronna identyczna z pieczęcią wcześniejszą480. Zamknięta korona renesansowa także na stałe zagościła już na monetach bitych z rozkazów władcy.
W momencie objęcia władzy Zygmunt August nakazał zamknąć mennicę krakowską, tak więc podczas jego panowania funkcjonowała jedynie mennica wileńska oraz mennice miejskie i lenne pruskie481. Nowością wprowadzoną przez tegoż władcę było wprowadzenie monety drobnej – oboli mających na awersie cyfrę królewską, mają zaś na rewersie noszących jedno z godeł jagiellońskich - kolumny Giedymina482. Denary litewskie miały na awersie Orła zaś na rewersie Pogoń, dwudenar zamiast Orła miał cyfrę królewska zaś rewers pozostał identyczny483. Półgrosze litewskie posiadają na zmianę wizerunki Orła i Pogoni484. Ciekawym rozwiązaniem było bicie groszy litewskich na stopę polską i litewską485, jednak w wyglądzie nie występują pomiędzy nimi różnice486. Miały one na awersie wizerunek oblicza ukoronowanego koroną zamkniętą renesansową władcy, zaś na rewersie Pogoni Litewskiej487. Moneta dwugroszowa miała na awersie popiersie króla w koronie a na rewersie herb Pogoń i słupy pod mitrą. Trojaki litewskie posiadają głównie na awersie wizerunki ukoronowanych popiersi (I, II, III,) lub cyfr królewskich (IV, V). Czworaki podobnie jak wcześniejsze monety mają na awersie popiersie, zaś na rewersie dwie tarcze herbowe Jagiellonów nakryte mitrą, podobnie mają szóstaki488.
Zygmunt August rozpoczął także bicie ćwierćkopek (15 groszy) i półkopek litewskich (30 groszy), na których widnieje cyfra królewska i tarcza pięciopolowa nakryta mitrą wielko książęcą (ćwierćkopki i półkopki typu I). Typ II półkopka ma na awersie popiersie władcy w koronie, zaś na rewersie cyfrę królewską. Dukaty litewskie nieodmiennie noszą na awersie popiersie władcy ukoronowanego koroną zamkniętą, a na rewersie pięciopolowej tarczy z mitrą wielkoksiążęcą nad nią489.Zagadnienie tarczy pięciopolowej umieszczanej na monetach Zygmunta Augusta jest interesującą sprawą gdyż na tarczy w polu sercowym umieszczony jest herb Sforców. Prawdopodobnie król chciał w ten sposób nawiązać do rodu matki pod której jak wiemy był silnym wpływem. Tarcza pięciopolowa posiada także wizerunki polskich herbów ziemskich, jednak odpowiedź na pytanie dlaczego akurat te herby są umieszczone w polu tarczy pozostaje bez odpowiedzi. Zagadnienie umieszczenia przez mincerzy Zygmunta Augusta tarczy pięciopolowej wymaga więc dokładnego opracowania.
il. 230. Obol litewski, typ I il. 231. Obol litewski, typ II
il. 232. Obol litewski, typ III il. 233. Denar litewski
il. 234. Dwudenar litewski
il. 235. Grosz litewski na stopę polską, typ I il. 236. Grosz litewski na stopę polską, typ II
il. 237. Grosz litewski na stopę polską, typ III
il. 238. Grosz litewski na stopę litewską, typ I il. 239. Grosz litewski na stopę litewską, typ II
il. 240. Grosz litewski na stopę litewską, typ III il. 241. Dwu grosz litewski
il. 242. Trojak litewski, typ I il. 243. Trojak litewski, typ II
il. 244. Trojak litewski, typ III il. 245. Trojak litewski, typ IV
il. 246. Trojak litewski, typ V il. 247. Trojak litewski, typ VI
il. 248. Czworak litewski typ I 249. Czworak litewski typ II
250. Szóstak litewski typ I 251. Szóstak litewski typ II
il. 252. Ćwierć kopka litewska
il. 253. Pół kopka litewska typ I il. 254. Pół kopka litewska typ II
il. 255. Dukat litewski typ I il. 256. Dukat litewski typ II
il. 257. Dukat litewski typ III
il. 258.Pieczęć wielka koronna Zygmunta Augusta
Monety okresu ostatnich Jagiellonów cechuje różnorodność rodzajów monet i ich nominałów przy dosyć małej różnorodności oblicz umieszczonych na nich wyobrażeń. Monety Zygmunta Starego są wspaniałym polem do obserwacji wprowadzania do powszechnego użytku korony zamkniętej. Dodatkowo reforma, którą przeprowadził istotnie wzmocniła rynek zarządzanego przez niego państwa. Polityka mennicza jego syna Zygmunta Augusta nie była wzorowana na dziele ojca. Młody król z niewiadomych przyczyn zaraz na początku panowania rozkazał zamknąć mennicę krakowską i przez cały okres swego panowania faworyzował mennictwo litewskie nie dbając o koronne.
Podczas swych rządów ostatni Jagiellon zbierał owoce reformy przeprowadzonej przez ojca. Dzięki temu mógł wspierać rozwój państwa, w którym stosunki mennicze wreszcie zostały unormowane i uregulowane.
komentarze
skomentowano: 2019-08-02 11:00:56 przez: Salka
https://procredito.pl/oferta/665-kredyty-pozyczki-piastow
skomentowano: 2019-08-02 11:01:10 przez: Salka
Copyright © 2008-2010 EPrace oraz autorzy prac.